Quê Me Quê Me: Action for democracy in Vietnam & Vietnam Committee on Human Rights
PARIS ngày 28 tháng 7 năm 2022 (VCHR) – Theo quy chế LHQ các quốc gia thành viên phải báo cáo việc thực thi Công ước quốc tế về Các quyền Dân sự và chính trị (ICCPR) tại nước mình mỗi 2 năm một lần. Dù Việt Nam tham gia ký kết ICCPR từ năm 1982, nhưng mãi đến năm 2019 mới báo cáo lần thứ 3, trễ 14 năm.
Sau khi Uỷ ban Nhân quyền LHQ ở Genève xem xét bản phúc trình năm 2019 của Việt Nam tại khoá họp 125 hồi tháng 3 năm 2019, 18 chuyên gia thuộc Uỷ ban đưa ra bản “Nhận xét kết thúc”. Bản Nhận xét nêu lên những vi phạm nhân quyền nghiêm trọng và có hệ thống các quyền dân sự và chính trị tại Việt Nam qua 26 lĩnh vực. Uỷ ban đưa ra 44 khuyến cáo và yêu cầu Hà Nội phúc trình Uỷ ban việc thực thi các khuyến cáo, đặc biệt trên 3 lĩnh vực : Án tử hình, Tự do Ngôn luận, và Hoạt động Bảo vệ Nhân quyền trước ngày 29.32021.
Việt Nam đã nộp bản Phúc trình (Follow-up Report) này, được đăng tải trên Website LHQ. Các tổ chức Phi Chính phủ (NGO) có quy chế hoạt động tại LHQ được mời góp ý kiến về bản phúc trình của Hà Nội trước ngày 18.7.2022. Cho đến nay, duy nhất 2 tổ chức Nhân quyền quốc tế có bản góp ý được đăng tải trên Website LHQ. Đó là Liên Đoàn Quốc tế Nhân quyền (FIDH) và Uỷ ban Bảo vệ Quyền Làm Người Việt Nam (VCHR).
Vào khoá họp lần thứ 136, tháng 10 năm nay 2022, Uỷ ban Nhân quyền LHQ sẽ họp để xem xét bản phúc trình của Hà Nội vừa đệ nạp cũng như bản góp ý của FIDH và VCHR,
Dưới đây, xin mời Bạn đọc theo dõi 2 bản tin loan tải trên Đài Á châu Tự do (RFA) và BBC :
Hai tổ chức nhân quyền cáo buộc Việt Nam trốn tránh cam kết với quốc tế
RFA – 2022.07.19
Hôm 18 tháng 7, hai tổ chức nhân quyền Liên đoàn Quốc tế Nhân quyền (FIDH) và Uỷ ban Bảo vệ Quyền làm Người Việt Nam (VCHR), đã gửi bản điều trần mà hai tổ chức cùng soạn thảo cho Uỷ ban Nhân quyền của Liên Hiệp Quốc.
Trong bản điều trần này, hai tổ chức cho rằng chính quyền Việt Nam đã không những thất bại trong việc thực hiện các cam kết bảo vệ nhân quyền, mà thậm chí đã tăng cường đàn áp người dân trong những năm qua.
Bản điều trần được gửi lên Uỷ ban Nhân quyền của Liên Hiệp Quốc trong bối cảnh cơ quan này sẽ tổ chức một phiên họp vào tháng 10 tới đây, nhằm xem xét báo cáo của Chính phủ Việt Nam về việc thực hiện các cam kết về nhân quyền.
Trả lời phỏng vấn của Đài Á châu Tự do, bà Penelope Faulkner, Phó chủ tịch của Uỷ ban Bảo vệ Quyền làm Người Việt Nam, cho biết lý do tổ chức của bà quyết định thực hiện bản điều trần vào thời điểm này:
“Nghĩa vụ của chúng tôi, dưới tư cách là một tổ chức nhân quyền, đó là nói lên sự thật. Cho nên, chúng tôi muốn cho Liên Hiệp Quốc biết rằng những gì Chính phủ Việt Nam nói đều là giả dối.”
Việt Nam là một quốc gia thành viên của Công ước Quốc tế về Các quyền Dân sự và Chính trị, do đó nước này phải trải qua các đợt trao đổi định kỳ với Uỷ ban Nhân quyền để theo dõi việc thực hiện các cam kết nhân quyền quy định trong công ước.
Trong đợt trao đổi định kỳ gần đây nhất vào tháng 3 năm 2019, Uỷ ban Nhân quyền đã đưa ra ba khuyến nghị đối với Chính phủ Việt Nam liên quan đến ba lĩnh vực, bao gồm vấn đề án tử hình, quyền tự do ngôn luận, và sự đối xử của nhà nước đối với những người hoạt động nhân quyền.
Theo bà Penelope Falkner thì chính quyền Việt Nam đã không thực hiện bất cứ khuyến nghị nào mà Uỷ ban Nhân quyền của Liên Hiệp Quốc đưa ra:
“Hồi năm 2019 thì Việt Nam đã trải qua một lần kiểm định, và đáng lẽ ra thì tình hình phải được cải thiện. Nhưng chúng tôi thấy rằng blogger, nhà báo, và những người sử dụng internet để bày tỏ quan điểm vẫn tiếp tục bị bắt và kết án tù.
Tôi có thể lấy ví dụ trường hợp của ông Phạm Chí Dũng, người đã bị kết án 15 năm tù chỉ vì đã gửi một đoạn video cho chúng tôi để nói về Hiệp định Tự do Thương mại giữa Việt Nam và EU.
Tình hình nhân quyền ở Việt Nam thậm chí còn trở nên tồi tệ hơn, khi mà chính quyền luôn nói với Liên Hiệp Quốc rằng họ không giam giữ tù nhân chính trị mà chỉ bắt những người vi phạm pháp luật, nhưng điều nguy hiểm ở đây đó là chính quyền đang tạo ra thêm các điều luật chống lại nhân quyền, và bất cứ ai phản đối những điều luật này đều sẽ bị bắt và kết án tù nặng nề.”
Ngoài ra, chính quyền Việt Nam cũng bị tố cáo là đã lừa dối Uỷ ban Nhân quyền khi cho rằng các số liệu về án tử hình đã được công khai theo luật định, nhưng trên thực tế thì thông tin về án tử hình vẫn được liệt vào hạng mục bí mật quốc gia, và không có cách nào để tiếp cận.
Một lý do khác được người đại diện của tổ chức nhân quyền có trụ sở ở thủ đô Paris, nước Pháp, đưa ra để lý giải cho việc gửi bản điều trần cho Liên Hiệp Quốc ở thời điểm này đó là vì Việt Nam đang chạy đua để trở thành thành viên của Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc, nhiệm kỳ 2023-2025.
“Việt Nam muốn trở thành thành viên của Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc, và đã đệ đơn ứng cử. Nếu sự thật về tình trạng nhân quyền tệ hại ở Việt Nam được công khai thì sẽ tác động đến việc nước này có được vào Hội đồng Nhân quyền hay không, và chúng tôi ở đây là để nói lên sự thật.”
Vào ngày 27/4 vừa qua Phái đoàn Thường trực của Việt Nam tại Liên Hiệp Quốc có phản hồi về yêu cầu của Văn Phòng Cao ủy Nhân quyền liên quan các quyền tự do biểu đạt, hội họp và lập hội ở Việt Nam.
Phản hồi của phái đoàn Việt Nam được đưa ra sau khi có yêu cầu từ hồi tháng 12 năm ngoái và tháng một năm nay của các báo cáo viên đặc biệt LHQ về các quyền tự do vừa nêu.
Phái đoàn Việt Nam dẫn ra các Quyết định và Nghị Quyết cho rằng mọi quyền đó được bảo đảm
* * *
Việt Nam thực hiện hay không các khuyến nghị nhân quyền của LHQ?
BBC – 21/07/2022
Hai nhóm nhân quyền phê phán chính phủ Việt Nam là đã không thực hiện bất kỳ bước khuyến nghị nào của Ủy ban Nhân quyền LHQ để cải thiện nhân quyền, thậm chí còn khiến tình hình tệ hơn.
Trong một đệ trình chung gửi lên Ủy ban Nhân quyền của Liên Hiệp Quốc (LHQ) đầu tuần này, Liên đoàn Quốc tế về Nhân quyền (FIDH) và Ủy ban Bảo vệ Quyền làm Người Việt Nam (VCHR) cáo buộc rằng Việt Nam đã phớt lờ khuyến nghị liên quan đến ba ưu tiên chính là án tử hình, quyền tự do ngôn luận và những người bảo vệ nhân quyền.
Hai nhóm nhân quyền phê phán chính phủ Việt Nam là đã không thực hiện bất kỳ bước khuyến nghị nào của Ủy ban Nhân quyền LHQ để cải thiện nhân quyền, thậm chí còn khiến tình hình tệ hơn.
Trong một đệ trình chung gửi lên Ủy ban Nhân quyền của Liên Hiệp Quốc (LHQ) đầu tuần này, Liên đoàn Quốc tế về Nhân quyền (FIDH) và Ủy ban Bảo vệ Quyền làm Người Việt Nam (VCHR) cáo buộc rằng Việt Nam đã phớt lờ khuyến nghị liên quan đến ba ưu tiên chính là án tử hình, quyền tự do ngôn luận và những người bảo vệ nhân quyền.
Theo đó, Ủy ban Nhân quyền LHQ từng đưa ra thời hạn để chính phủ Việt Nam cung cấp thông tin về việc thực hiện các khuyến nghị, ngày 29/3/2021.
Công ước ICCPR là gì?
Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị năm 1966 (Công ước ICCPR) có sự tham gia đông đảo của 173 quốc gia thành viên tính đến ngày 05/4/2021.
Việt Nam gia nhập Công ước ICCPR vào năm 1982.
Việt Nam đã xây dựng, nộp các Báo cáo quốc gia về tình hình thực thi Công ước ICCPR tại Việt Nam lần lượt vào các năm 1989, 2001 và 2017.
Ngày 28/3/2019, Ủy ban Nhân quyền LHQ đã ban hành Bản khuyến nghị về Báo cáo thực thi Công ước ICCPR lần thứ ba tại Việt Nam.
Ngày 22/3/2021, Thủ tướng Việt Nam phê duyệt nội dung, cho phép công bố và nộp Báo cáo giữa kỳ.
Báo cáo giữa kỳ của Việt Nam đã được đăng tải trên website của Ủy ban Nhân quyền LHQ.
Phê phán của hai nhóm nhân quyền
Báo cáo của chính phủ Việt Nam, được nộp đúng thời hạn, bao gồm rất nhiều kế hoạch, lộ trình, nghiên cứu, hội thảo.
Nhưng “dường như chỉ nhằm mục đích minh oan cho việc chính phủ [Việt Nam] tuân thủ một khuôn khổ pháp luật hoàn toàn không tương thích với Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị (ICCPR),” bản đệ trình của FIDH và VCHR cho hay.
Liên đoàn Quốc tế Nhân quyền (International Federation for Human Rights—viết tắt FIDH) là một liên hiệp tổ chức phi chính phủ hoạt động trong lĩnh vực nhân quyền, đặt ở Paris, Pháp.
Ủy ban Bảo vệ Quyền làm Người Việt Nam (VCHR), cũng đặt tại Pháp, do ông Võ Văn Ái làm chủ tịch.
Theo hai tổ chức, kể từ tháng 3/2019, chính phủ Việt Nam đã thực hiện các biện pháp trái ngược với các khuyến nghị.
Do đó, FIDH và VCHR khuyến nghị cho Việt Nam điểm thấp nhất (E) trong bảng đánh giá việc các chính phủ thực hiện ba khuyến nghị ưu tiên.
Trong một diễn tiến khác, hai ngày trước khi có bản đệ trình này, Mỹ đưa Việt Nam vào danh sách đen buôn người, với cáo buộc chính quyền Hà Nội đã giảm các vụ truy tố liên quan đến buôn người vào năm 2021 và không xử lý vụ việc một nhà ngoại giao và nhân viên đại sứ quán Việt Nam tại Ả Rập Saudi bị cáo buộc đồng lõa buôn bán một số công dân của họ.
Gia tăng tử hình ‘trong bí mật’?
Việt Nam được khuyến nghị xem xét bãi bỏ án tử hình, sửa Bộ Luật Hình sự để giảm số tội phạm phải chịu án tử hình, và công bố các số liệu chính thức về án tử hình theo giới tính, tuổi, tôn giáo, tội phạm…
Tuy nhiên, kể từ tháng 3/2019, Việt Nam tiếp tục sử dụng hình phạt tử hình trong điều kiện quy trình pháp lý thiếu tính hệ thống, thiếu minh bạch, và điều kiện nhà tù tồi tệ, theo bản đệ trình của FIDH và VCHR.
Cụ thể, trong một báo cáo trước Quốc hội về giai đoạn 1/10/2020 – 31/7/2021, chính phủ Việt Nam tuyên bố rằng số lượng án tử hình đã “tăng nhanh”, lên hơn 34%, với tổng số 440 bản án tử hình khác được áp dụng, so với năm 2019.
Báo cáo cũng tiết lộ rằng các nhà tù cho tử tù hiện quá tải, đặc biệt là ở Cao Bằng, Sơn La, Thanh Hóa, Lạng Sơn, Điện Biên, Hà Tĩnh và Hà Nội, trong khi án được thi hành ‘rất chậm trễ’.
Tổng cộng có sáu tội phạm an ninh quốc gia trong Bộ luật Hình sự ViệtNam, được sửa đổi lần cuối vào năm 2015, vẫn bị trừng phạt bằng tử hình, gồm: Phản bội Tổ quốc (Điều 108); Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân (Điều 109, trước đây là Điều 79); Tội gián điệp (Điều 110, trước đây là Điều 80); Bạo loạn (Điều 112); Tội khủng bố nhằm chống chính quyền nhân dân (Điều 113).
FIDH và VCHR nhận định rằng các điều khoản trong luật này thường sử dụng ngôn ngữ mơ hồ và chung chung, khiến những người bất đồng chính kiến có thể bị kết án tử hình chỉ vì có ‘ý định’ chỉ trích chính phủ hoặc thành lập các phong trào đối lập.
Tử hình bằng thuốc độc
FIDH và VCHR lo ngại sâu sắc về các vụ hành quyết bằng cách tiêm thuốc độc.
Việt Nam ban hành Nghị định 43/2020/NĐ-CP quy định về thi hành án tử hình bằng hình thức tiêm thuốc độc này có hiệu lực từ ngày 15 tháng 4 năm 2020.
Các vụ tử hình bằng tiêm thuốc độc thường dùng ba loại thuốc: loại gây bất tỉnh; loại làm tê liệt hệ thống cơ xương; loại khiến ngừng tim.
Theo báo cáo của hai nhóm nhân quyền, các nhân viên an ninh thực hiện tiêm thuốc độc được trả lương gấp ba lần và được nghỉ 10 ngày cho mỗi lần xử tử.
Chính phủ Việt Nam cũng không đưa ra một lệnh tạm hoãn áp dụng hình phạt tử hình, cũng không phê chuẩn Nghị định thư tùy chọn thứ hai của ICCPR, nhằm mục đích bãi bỏ án tử hình.
Cần lưu ý rằng, vào ngày 16/12/2020, Việt Nam đã bỏ phiếu trắng trong nghị quyết của Đại hội đồng Liên hợp quốc về lệnh tạm hoãn áp dụng hình phạt tử hình.
‘Hạn chế hơn nữa’ quyền tự do ngôn luận
Kể từ tháng 3/2019, chính phủ Việt Nam không những không điều chỉnh luật hiện hành về quyền tự do ngôn luận phù hợp với ICCPR, mà thậm chí còn thông qua các luật mới hạn chế hơn nữa quyền này, theo bản đệ trình của FIDH và VCHR.
Việt Nam đã không thực hiện các bước để đảm bảo một môi trường thuận lợi cho những người bảo vệ quyền nhân quyền và xã hội dân sự, theo bản đệ trình của FIDH và VCHR.
Ngược lại, họ nói chính phủ Việt Nam đã theo đuổi một chiến dịch đàn áp không khoan nhượng, khiến các tổ chức xã hội dân sự và những người bảo vệ nhân quyền bị đe dọa, bị tấn công, bị bắt giữ tùy tiện và bị bỏ tù.
Từ tháng 4/2019 – 7/2022, theo hai nhóm này, ít nhất 95 nhà hoạt động, nhà chỉ trích, và những người bảo vệ nhân quyền – trong đó có 17 phụ nữ – đã bị bắt. 113 người bị kết án tù lên đến 15 năm.
Trong diễn tiến được quốc tế quan tâm, gần đây có cáo buộc rằng một số người bảo vệ quyền môi trường lại bị “đàn áp”.
Hai nhóm nhân quyền nhắc đến bốn người bảo vệ quyền môi trường bị bỏ tù gần đây, mặc dù họ không yêu cầu thay đổi chính trị.
Chính phủ Việt Nam cũng bị cáo buộc đã gây trở ngại cho hoạt động của các tổ chức xã hội dân sự, bằng cách ban hành các điều luật không phù hợp với ICCPR.
Chính phủ Việt Nam nói về nhân quyền
Theo yêu cầu tại đoạn 59 Bản khuyến nghị, Ủy ban Nhân quyền LHQ yêu cầu Việt Nam nộp báo cáo định kỳ tiếp theo vào ngày 29 tháng 3 năm 2023.
Việt Nam luôn khẳng định chính sách nhất quán của Việt Nam là tôn trọng, bảo vệ và thúc đẩy quyền con người.
Tính đến năm 2021, Việt Nam đã phê chuẩn, gia nhập 7/9 công ước cơ bản của LHQ về quyền con người; phê chuẩn, gia nhập 25 công ước của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), trong đó có 7/8 công ước cơ bản.
Phát biểu tại Phiên toàn thể Diễn đàn cấp cao về cách mạng công nghiệp lần thứ tư, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã khẳng định nhân quyền lớn nhất ở Việt Nam là lo cho 100 triệu dân ấm no và hạnh phúc, dân chủ, cuộc sống bình yên, an ninh, an toàn, an dân; không hy sinh những mục tiêu về an sinh xã hội, không hy sinh những mục tiêu về môi trường, biến đổi khí hậu để chạy theo tăng trưởng kinh tế đơn thuần.
Việt Nam đã đảm nhiệm vai trò thành viên của Hội đồng Nhân quyền LHQ nhiệm kỳ 2014-2016.
Chính phủ Việt Nam khẳng định trong nền tư pháp Việt Nam không có “tù nhân lương tâm” vì các bị cáo ở Việt Nam đều được “xét xử công khai, nghiêm minh” tại tòa án.
Hiến pháp Việt Nam năm 2013 gồm 11 chương, 120 điều, trong đó riêng Chương II có 36 điều quy định về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân.
Việt Nam cũng phê phán chính phủ và truyền thông Hoa Kỳ và phương Tây có những lúc đã “nhân danh tự do để bóp méo sự thật” ở Việt Nam.
