Hai nhà đấu tranh cho dân chủ ở Ai Cập và Tunisie nói về cuộc Cách Mạnh Hoa Lài trên xứ sở họ

PARIS, ngày 25.3.2011 (PTTPGQT) – Gần đây Đài Á châu Tự do có làm hai cuộc phỏng vấn ông Saad Eddin Ibrahim, Giáo sư Đại học Havard, người Ai Cập và ông Cherif Ferjani, Giáo sư Đại học Lyon, Pháp, người Tunisie, về những gì xẩy ra Ai Cập và Tunisie.

Sự phân tích của hai vị là những người đấu tranh trực diện cho dân chủ tại Ai Cập và Tunisie rất quý cho những ai đang muốn lao vào cuộc vận động cho dân chủ. Không phải ngẫu nhiên hò voi bắn súng sậy mà dân chủ ló hiện trên những đất nước nằm dưới ách độc tài tòan trị. Kinh nghiệm tại Ai Cập và Tunisie cho thấy những yếu tố cơ bản cho cách mạng hoàn thành là :

– Sự dấn thân của giới trẻ ;
– Phải có tổ chức có thực lực và có ý hướng dân chủ ;
– Phải đoàn ngũ hóa quần chúng, thay vì chỉ cất lên những Lời Kêu Gọi, những bài Hịch mà bất cần biết ai là người thực hiện các lời kêu gọi và hịch này ;
– Đặc biệt phải hình thành các thiết chế dân chủ và thực thi những Công ước quốc tế về nhân quyền.

Xin mời bạn đọc theo dõi hai cuộc phỏng vấn quan trọng dưới đây :

Thông tín viên Ỷ Lan có dịp phỏng vấn giáo sư Saad Eddin Ibrahim, một trong những lãnh tụ đấu tranh cho nhân quyền và dân chủ Ai Cập, lúc ông tham dự một hội nghị ở châu Âu.

Giáo sư Saad Eddin Ibrahim tại Đại hội Đảng Cấp tiến Bất Bạo động Liên quốc gia tại Ý Đại lợi

Vừa qua Đại hội lần thứ 39 của Đảng Cấp tiến Bất Bạo động Liên Quốc gia tổ chức tại thành phố Chianciano Terme, Italy, cách thủ đô Rome một giờ đi tàu điện. Rất nhiều nhà đấu tranh cho nhân quyền dân chủ theo phương pháp bất bạo động khắp năm châu về tham dự, đặc biệt có nhiều nhân vật từ Trung Đông. Nhân dịp này chúng tôi phỏng vấn ông Saad Eddin Ibrahim một trong những lãnh tụ đấu tranh cho nhân quyền và dân chủ Ai Cập. Ông Ibrahim năm nay 73 tuổi, là nhà xã hội học, người Mỹ gốc Ai Cập. Ông từng là giáo sư xã hội học tại Đại học Hoa Kỳ ở thủ đô Cairo. Hiện nay là giáo sư chính trị xã hội học và giáo sư thỉnh giảng tại Trung tâm Nghiên cứu Trung Đông, đại học Harvard. Ông cũng là giáo sư thỉnh giảng tại Trung tâm nghiên cứu Tôn giáo, Văn hóa và Tranh chấp ở Đại học Drew tại Madison, New Jersey. Gần đây ông đã hồi hương tham gia các cuộc biểu tình đòi hỏi dân chủ tại thủ đô Ai Cập.

Ỷ Lan : Xin chào ông Saad Eddin Ibrahim. Rất vui mừng được nói chuyện với ông. Ông là một trong những bộ mặt sáng giá nhất của phong trào dân chủ và nhân quyền Ai Cập. Ông có thể cho thính giả biết sơ về cuộc đời hoạt động của ông ?

Saad Eddin Ibrahim : Trước hết và trên hết, tôi là người dân Ai Cập, một người hoạt động cho nhân quyền và cổ võ dân chủ, dấn thân trong xã hội Ai Cập và thế giới Ả Rập từ 50 năm qua. Vì vậy tôi đã chứng kiến nhiều sự kiện, và cũng đau khổ quá nhiều. Nhưng tôi cũng vui mừng với nhiều thành công cũng như có những phút giây hạnh phúc. Mọi sự được cân bằng. Từ đó tôi cảm thấy thỏa mãn, và biết rằng mọi việc đều có cái giá phải trả. Là một trí thức, là một khuôn mặt xã hội, là phải chấp nhận những thăng trầm, điều hành cuộc sống, lấy những quyết định hay chọn lựa phù hợp, bao lâu ta còn có tự do, có sức khỏe và năng lực để làm.

Ỷ Lan : Ông mất bao nhiêu năm trong cảnh tù đày và lưu vong, thưa ông ?

Saad Eddin Ibrahim : Ba năm trong tù và 14 năm lưu vong. Hồi còn trẻ, tôi lưu vong suốt 10 năm và sau này thêm 4 năm nữa vào tuổi 70.

Ỷ Lan : Từ Ai Cập đến đây hôm nay tham dự Đại hội lần thứ 39 của Đảng Cấp tiến Bất Bạo động Liên quốc gia tại Italy sau khi mới trở về quê hương. Cảm tưởng ông ra sao ?

Saad Eddin Ibrahim : Như tôi vừa nói, lưu vong đã nhiều năm, nhưng nay được về nước sau khi Mubarak bị hạ bệ. Đây là cơ hội lớn cho tôi, cho quê hương tôi. Tôi đã đi thẳng từ phi trường đến công trường Tahrir. Tôi đã gặp lại nhiều bạn bè cũ trong tù hay thời còn sinh viên. Tất cả chúng tôi tề tựu trên công trường Tahrir cho đến khi Mubarak chịu thoái chức. Bây giờ tôi chứng kiến tác dụng của thông điệp và những lời kêu gọi cũng như những cuộc biểu tình lan tràn Nam, Bắc, Tây, Đông. Nước láng giềng ở phía tây như Libya và Algéria cũng đã nổ ra những biến động, những cuộc biểu tình đòi hỏi dân chủ, phía nam có Yemen, phía đông có Barhain. Điều đó làm tôi vui mừng cực độ, một sự toại nguyện sau 50 năm tranh đấu nay cuối cùng đã thành công nhờ giới trẻ dẫn đầu. Tôi có niềm hy vọng lớn. Giới trẻ thành công ở những gì chúng tôi không thể hoàn thành, điều đó gây cho tôi thêm tin tưởng vào tương lai.

Ỷ Lan : Xin ông câu hỏi chót cho thính giả ở Việt Nam. Trong thời gian chiến tranh ông ủng hộ phong trào hòa bình cho Việt Nam, ông cũng đã từng thăm viếng Hà Nội. Việt Nam ngày nay vẫn còn trong chế độ độc đảng. Dưới ánh sáng của biến động ở Ai Cập, ông thấy tương lai Việt Nam sẽ ra sao ?

Saad Eddin Ibrahim : Tôi nghĩ chỉ là vấn đề thời gian. Tác động của cuộc xuống đường biểu tình đã trở thành toàn cầu. Những gì xảy tại Ai Cập đã được tác động bởi những điều xẩy ra trước đó ở Tunisia. Những việc xảy ra tại Tunisia đã được tác động bởi những gì xảy ra trước đó ở Đông Âu, Trung Âu và Châu Mỹ La tinh, cũng như ở những quốc gia như Bồ Đào Nha năm 1974, v.v… Ta đang sống trong một ngôi làng toàn cầu. Đây không là cách nói ẩn dụ mà là một thực tại.

Giới trẻ dẫn đầu cuộc cách mạng Ai Cập đã cung cấp Twitters và các Blogs của họ cho những người Iran cùng chí hướng hai năm trước đó, khi những người Mulhas xứ này đàn áp giới trẻ ly khai ở Iran. Điều này cho thấy ý nghĩa của sự liên kết và đoàn kết toàn cầu. Cho nên tôi nghĩ rằng chuyện Việt Nam chỉ là vấn đề thời gian. Tôi từng gặp gỡ nhân dân Việt Nam qua những chuyến thăm viếng. Tôi đã gặp vợ tôi trong cuộc biểu tình chống chiến tranh, chống lại giới tướng lãnh trong thời chiến tranh Việt Nam. Cho nên chúng tôi còn giữ những ký ức tập thể về Việt Nam. Chúng tôi hài lòng khi thấy người Việt không cảm thấy đắng cay với quá khứ, và luôn ngước nhìn về tương lai. Trong cách nhìn đó, tôi tin tưởng nhân dân Việt Nam sẽ lật đổ chế độ độc tài toàn trị này để hòa nhập vào cộng đồng dân chủ trong thế giới.

Cuộc Cách mạng Hoa Lài khởi sự ở Tunisie miền Bắc Phi đang lan tràn trong thế giới Ả Rập và làm bùng dậy khối người mới đây còn nhẫn nhục cúi đầu dưới gót độc tài. Có những niềm hy vọng nào, và những mối lo gì nảy sinh từ đó ?

Cảnh sát Tunisie đàn áp – RFA photo

Ai ai cũng tưởng như mọi sự đều “bình thường” và “an hảo”, nhưng ai ngờ ngọn đuốc cách mạng Tunisie như ngòi thuốc súng làm sôi sục Ai Cập, Algérie, Yemen, Barhain và nay Libya. Chúng tôi phỏng vấn Giáo sư Cherif Ferjani, người Tunisie, để tìm hiểu thực chất cuộc Cách mạng Hoa Lài.

Ỷ Lan : Xin chào Giáo sư Cherif Ferjani. Trước hết xin giáo sư vui lòng tự giới thiệu đôi lời.

Cherif Ferjani : Hiện nay tôi là giáo sư đại học Lyon 2 ở Pháp. Tôi là cựu tù nhân, thành viên sáng lập Tổ chức Ân xá Quốc tế tại Tunisie.

Ỷ Lan : Mọi người trên thế giới đều hứng thú theo dõi những đổi thay cơ bản ở Tunisie ; giáo sư có thể cho biết cảm tưởng chung về những chi đang xẩy ra tại Tunisie ?

Cherif Ferjani : Cảm tưởng của tôi là : Một niềm hy vọng lớn cho dân chủ trên quê hương tôi. Trong vòng 4 tuần lễ, một phong trào bất bạo động đã hạ bệ một tên độc tài, và chúng tôi đang trên đường tháo gỡ mọi guồng máy độc tài. Trước hết là giải tán cái đảng ngự trị độc tôn trên đất nước chúng tôi kể từ ngày Tunisie tuyên bố độc lập vào thập niên 50. Đồng thời, cho về vườn hay sa thải các bộ trưởng, các viên chức cảnh sát, viên chức hành chánh chống đối tiến trình dân chủ hóa đất nước ; trả tự do cho tù chính trị ; mời giới lưu vong hồi hương, cũng như tham gia các Công ước quốc tế về nhân quyền, như hủy bỏ án tử hình, như cấm tra tấn, gia nhập Tòa án quốc tế xử các tội ác chống nhân loại, và đặc biệt là Công ước về xóa bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử với phụ nữ. Tuy phê chuẩn Công ước này trước đây, nhưng Tunisie đã đặt ra một số điều kiện trên hai điểm : bất bình đẳng trong việc chia gia tài và việc cưới hỏi giữa người Hồi giáo và không Hồi giáo. Đối với chúng tôi, những biện pháp thực hiện trên đây mang lại hướng dân chủ cho cuộc cách mạng.

Tuy nhiên nỗi lo lắng lớn hiện nay là quyền lực của Ben Ali khóa miệng mọi biểu tỏ tự do trong xã hội, gây thành khoảng trống trên bình diện chính trị. Các nhà dân chủ bị phân hóa. Các phong trào dân chủ ở Tunisie chia rẽ nhau giữa phe ủng hộ một chính quyền chuyển tiếp và phe chống lại chính quyền này. Một số kêu gọi cho việc bầu cử một quốc hội lập hiến. Nhưng với điều luật bầu cử nào đây ? Làm sao vừa thoát ly nền độc tài lại có thể tiến thẳng vào những cuộc bầu cử. Đây là một nan đề. Hiện có một mặt trận đang thành lập, gọi là “Hội đồng bảo vệ Cách mạng”.

	Biểu tình ở Bahrain – RFA photo

Mặt trận tự xem như một chính phủ thứ hai, một chính phủ kép. Thật khônt thể an tâm trong tình trạng lưỡng quyền. Tôi hy vọng rằng một chính quyền lâm thời cùng với “Hội đồng bảo vệ Cách mạng” hãy hợp tác với nhau cho một cuộc bầu cử dân chủ thực sự, tác tạo những điều kiện hình thành cuộc đầu phiếu dân chủ. Đó là hiện tình chính trị ở Tunisie.

Điều bất hạnh hiện nay là lực lượng có tổ chức lại là lực lượng Hồi giáo. Dù rằng giới lãnh đạo Hồi giáo có những tuyên bố ủng hộ dân chủ, nhân quyền, kể cả quyền phụ nữ. Họ nói rằng họ sẽ không đặt lại những vấn đề này. Thật là điều không nên, nếu họ là lực lượng chính trị duy nhất. Vì vậy mà tôi mong mỏi có một bộ luật bầu cử tính theo tỉ lệ, nhằm ngăn chận một đảng độc tôn thủ đắc mọi quyền hành, dù đảng này quan trọng đến thế nào, để các chính đảng khác nhau có thể cộng tác điều hành việc nước.

Ỷ Lan : Giáo sư lượng giá như thế nào về phản ứng của cộng đồng quốc tế ?

Cherif Ferjani : Cộng đồng thế giới đã đồng lõa với chế độ độc tài Tunisie cho tới ngày Ben Ali bị hạ bệ. Bây giờ, chắc là những thành viên của cộng đồng quốc tế muốn chuộc lỗi, ví dụ như phong tỏa các chương mục của Ben Ali và đồng bọn, và họ hứa sẽ hoàn trả cho Tunisie. Chúng tôi cần những ngân khoàn này. Những ngân khoản tương đương với ngân qũy quốc gia Tunisie, tương đương với một phần ba nợ của Tunisie. Nếu được hoàn trả sẽ là một món tài chính lớn cho nền kinh tế Tunisie. Tôi nghĩ rằng có một việc rất quan trọng và chủ yếu là việc châu Âu giúp Tunisie trang trải các nhu cầu, đặc biệt về công ăn việc làm và phát triển công minh cho Tunisie. Đây cũng là lợi ích cho châu Âu. Nếu người dân Tunisie có công ăn việc làm và được hưởng nền dân chủ tự do trên quê hương họ, thì chẳng còn cớ gì cho họ di cư sang nước khác. Tính mạng họ rất nguy hiểm khi họ đáp tàu hay những dùng con thuyền con tạm bợ để di cư. Nếu họ phải chết trên biển, ấy chỉ vì họ không có công ăn việc làm ở Tunisie, vì họ chẳng còn hy vọng gì trên xứ sở họ.

Cuộc cách mạng này đang mang lại hy vọng cho dân chủ, nhưng cuộc cách mạng phải kéo theo sự thành công trên lĩnh vực kinh tế và xã hội, đồng thời giải quyết nạn thất nghiệp, bởi vì thiếu công ăn việc làm, con người sẽ mất nhân phẩm. Cuộc cách mạng ở Tunisie theo lệnh của ba chữ : Công ăn việc làm, Tự do và Nhân phẩm. Phải có công ăn việc làm người ta mới không tìm cách trốn sang nước khác. Vì quyền lợi của châu Âu mà bên bờ biển phía nam của Địa Trung hải dân chủ phải ra đời, kinh nghiệm dân chủ phải thành công ở đây cùng với sự thành công trên lĩnh vực kinh tế và xã hội. Đó sẽ là một luồng gió mới cho chính nền kinh tế Châu Âu.

Ỷ Lan : Xin giáo sư câu hỏi chót. Cuộc phỏng vấn này sẽ được Đài Á châu Tự do phát về Việt Nam. Nước Việt Nam cũng đang chờ ngóng tự do. Hiện nay Việt Nam vẫn còn trong chế độ độc đảng. Trước tình trạng như thế, Giáo sư sẽ nói gì với người Việt hôm nay ?

Dân Tiền Giang biểu tình đòi đất – RFA photo

Cherif Ferjani : Tôi thì tôi tin rằng nhân dân Việt Nam từng chiến thắng những cuộc dội bom của Mỹ, tất nhiên cũng sẽ chiến thắng chế độ độc tài độc đảng đang ngự trị nhờ lý do là chế độ này từng lãnh đạo chống xâm lược Mỹ. Người Việt tự hào giành được độc lập, nhưng ngày nay, người Việt cũng như nhân dân toàn thế giới không thể nào sống mãi với niềm tự hào đã giải phóng dân tộc.

Ngày nay ai cũng có nhu cầu hướng về tương lai. Chẳng lợi ích chi việc giải phóng khỏi cùm ách ngoại lai để biến đất nước thành nhà tù cho dân Việt. Cho nên theo tôi, tôi tin tưởng vào nhân dân Việt Nam, vào các dân tộc Đông Nam Á đã chiến thắng những đội quân khổng lồ trên thế giới, chiến thắng bom napalm, chiến thắng những cuộc dội bom long trời lở đất. Chính khối nhân dân này cũng sẽ chiến thắng nạn độc tài đang vây hãm họ kể từ khi cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc hoàn thành.

Ỷ Lan : Trong vấn đề giáo sư vừa đề cập, thì quan điểm nhân quyền của nhà cầm quyền Việt Nam là chính cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc. Đảng Cộng sản Việt Nam đã thành công giành lại chủ quyền cho nhân dân và họ coi như đây là trọng điểm của Nhân quyền, họ bác bỏ mọi khái niệm nhân quyền khác trong thế giới. Giáo sư nghĩ sao về một luận điểm như thế ?

Cherif Ferjani : Luận điểm này sai lầm, và các nhà lãnh đạo Việt Nam chưa rút được bài học lịch sử. Đây là thứ diễn văn của Staline bên Liên Xô cũ, đây là thứ diễn văn của Mao Trạch Đông bên Trung quốc, thứ diễn văn mà Kim Nhật Thành bô bô ở Bắc Triều Tiên, thứ diễn văn mà các lãnh tụ đệ tam thế giới rêu rao ở châu Phi, châu Á, châu Mỹ La tinh. Bọn chúng tưởng rằng chỉ cần có độc lập dân tộc là đủ. Tự do bị rút gọn vào công cuộc giải phóng để thay thế cho ngoại nhân xâm chiếm. Quyền tự quyết không chỉ là nền độc lập với ngoại bang, mà là quyền tối thượng của nhân dân. Mà nhân dân không thể hưởng quyền tối thượng của họ khi họ bị tước đoạt các quyền cơ bản, các quyền tự do cơ bản và các quyền tự do của công chúng.

Ỷ Lan : Xin cám ơn giáo sư Cherif Ferjani.